Âm nhạc từ xa xưa đã được biết đến với khả năng giúp con người ta lấy lại sự cân bằng. Hiện nay, các nhà khoa học đã ứng dụng âm nhạc ngày càng nhiều trong hỗ trợ y khoa, gọi là âm nhạc trị liệu…
Nhịp sống hiện đại hối hả khiến giao tiếp giữa người với người ngày càng giảm; cùng với công nghệ thông tin phát triển, căng thẳng ngày càng tăng. Đến năm 2018, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) thống kê có đến 264 triệu người mắc bệnh trầm cảm. Để điều trị “căn bệnh” này, nhiều liệu trình đã được phát triển với sự hỗ trợ của những thiết bị tiên tiến. Tuy nhiên, tác dụng thần kỳ của âm nhạc thì mới được nhìn nhận lại gần đây.
Dựa trên nền tảng của khoa học Tây phương, y học hiện đại cũng đã nhận biết được nhiều tác dụng của âm nhạc đối với cơ thể người. Tuy khác với những lý luận trong y học cổ truyền, nhưng các học giả đều thừa nhận tác dụng vô giá của âm nhạc, đặc biệt trong việc giúp chúng ta lấy lại sự cân bằng trong cuộc sống.
Âm nhạc trong Y học cổ truyền
Năm âm điệu, năm nốt nhạc chính trong âm nhạc truyền thống được gọi là ngũ âm và được sắp xếp theo thứ tự: Cung, Thương, Giốc, Chủy, Vũ. Ngũ âm ứng với ngũ hành và ngũ tạng; nói cách khác, bất cứ âm giai nào cũng gây ảnh hưởng và có thể hoạt động như một cơ chế giúp điều hòa cơ thể.
- Âm giai của “Cung” thuộc loại cao thượng, liên hệ với hành Thổ, và ảnh hưởng đến bộ phận tỳ. Những người thường xuyên nghe thanh âm này sẽ trở nên tốt bụng và khoan dung.
- Âm điệu của “Thương” thì nặng nề, không bị bẻ cong, giống với hành Kim. Loại âm nhạc này ảnh hưởng đến phổi; khi nghe thường xuyên, người ta sẽ trở nên chính trực và thân thiện.
- Âm nhạc lấy căn bản là “Giốc” thì đánh thức chúng ta trỗi dậy sảng khoái – gần với hành Mộc và ảnh hưởng tới gan. Người ta nghe nó nhiều sẽ trở nên lương thiện và hòa ái.
- Âm sắc của “Chủy” làm chủ thì giai điệu sôi nổi về tình cảm, giống như hành Hỏa, và ảnh hưởng đến tim, khiến cho người nghe trở nên rộng lượng.
- Khi “Vũ” làm chủ thì bản nhạc u nhàn, êm đềm như nước chảy – gần với hành Thủy. Lắng nghe những “Vũ” điệu này sẽ khiến ta thấy quân bình và thư thái. “Buồn nhưng không khổ”, “Vừa ý nhưng không quá mức”.
Âm nhạc có thể khiến tâm hồn người nghe bình lặng, ngũ tạng điều hòa; cũng có thể khiến người khác run sợ hay hủy hoại sức khỏe. Trong cổ tích Việt Nam, chàng Thạch Sanh đã dùng tiếng đàn mà chữa khỏi bệnh cho công chúa Quỳnh Nga, cũng chính cây đàn này trong tay Thạch Sanh đã cảm hóa liên quân 18 nước chư hầu, cứu dân mọn thoát khỏi nạn binh đao.
Y học hiện đại và Âm nhạc
Năm 1993, nhà tâm lý học Frances Rauscher của Trường đại học California cùng cộng sự đã nghiên cứu và phát hiện ra: nghe nhạc cổ điển Mozart có thể làm tăng năng lực phân tích không gian ba chiều của sinh viên [1], hiệu ứng Mozart từ đó lan khắp toàn cầu.
Âm nhạc giúp cải thiện não bộ ở trẻ em
Năm 2014, nghiên cứu nhạc Mozart và tác động của nó lên những trẻ em bị động kinh cho thấy: số lượng các sóng động kinh giảm 31,24% trong khi nghe, và là 23,74% sau khi nghe nhạc. Không chỉ nhạc Mozart, người ta cũng đã tìm thấy nhiều bằng chứng về sự hỗ trợ tích cực của các bài hát ru và dân ca giúp cho việc cải thiện chức năng của bệnh nhi trong thời gian điều trị [2].
Tiến hành nghiên cứu sâu hơn, các học giả thí nghiệm cho thai phụ 3 tháng cuối nghe “Twinkle twinkle little star” khoảng một giờ mỗi ngày, và nhận thấy: đáp ứng các kích thích với môi trường ngoài của các bé ở nhóm mẹ nghe nhạc tốt hơn hẳn so với nhóm còn lại. Thang điểm hành vi từ nghiên cứu gần đây cũng cho kết quả tương tự khi “bé” dưới 20 tuần tuổi được thưởng thức các giai điệu ngay từ trong bụng mẹ [3].
Âm nhạc giúp trị bệnh và thay đổi hành vi
Năm 2017, một nghiên cứu tổng quan được đăng tải trên thư viện Cochrane đã cho thấy tác dụng của “âm nhạc trị liệu” đối với những bệnh nhân bị tổn thương não sau đột quỵ. Các kích thích có tiết tấu êm dịu (rhythmic auditory stimulation) giúp tăng khả năng di chuyển, vận động của tay, chức năng nói của bệnh nhân trong giai đoạn phục hồi [4]. Một nghiên cứu khác cũng tìm thấy sự cải thiện ở bệnh nhân trầm cảm khi kết hợp âm nhạc với các phương pháp trị liệu thông thường [5]. Tuy nhiên, những ảnh hưởng của âm nhạc không chỉ dừng ở trị bệnh.
Thành phố Christchurch ở New Zealand là khu vực nổi tiếng với tần suất phạm tội cao kinh hoàng – Tháng 10 năm 2008, chỉ trong một tuần đã có 77 vụ án xảy ra. Tháng 6 năm 2009, trung tâm thương mại của thành phố này bắt đầu phát các tác phẩm của Mozart. Tháng 10 năm 2010, tần suất phạm tội giảm mạnh xuống còn 2 vụ, và không xảy ra bất kỳ tình trạng gây rối liên quan đến ma túy hay say rượu nào cùng năm.
Nên chọn nghe thể loại âm nhạc nào?
Âm nhạc có tác động mạnh mẽ đối với con người mà Y học hiện đại vẫn đang dần khám phá; tuy nhiên, không phải giai điệu nào cũng có tác dụng tích cực với tâm và thân. Thế chúng ta nên nghe thể loại nhạc nào?
Nhạc Cổ điển phương Tây
Nhạc Mozart từ lâu đã là một minh chứng cho những ảnh hưởng tích cực tới thể chất và tinh thần. Trong cuốn sách “Thông điệp của nước”, tiến sĩ Masaru Emoto đã chụp hình tinh thể nước để so sánh sự khác biệt giữa nhạc cổ điển và nhạc Metal, kết quả cho thấy: một bên là hình ảnh của bông tuyết sáu cánh, và bên còn lại là những chấn động tròn mải miết không dừng.
Các bạn thử nghĩ: sau khi nghe nhạc cổ điển và nhạc Metal, chúng ta sẽ “hiện hình” như thế nào khi cơ thể có tới hơn 70% là nước?
Nhạc truyền thống phương Đông
Ngoài những bài hát ru hay giai điệu dân gian đã được khoa học hiện đại chứng minh tác dụng, âm nhạc từ xưa đã được các đế vương cổ đại Trung Hoa sử dụng trong việc giáo hóa người dân. Mặc dù nhiều giai điệu đã thất truyền, nhưng một số vẫn còn được lưu lại; tuy nhiên, trình diễn các ca khúc từ thời đại Hán, Đường thì hiện duy chỉ có Đoàn nghệ Thần Vận (Shen Yun)* là nổi tiếng thế giới. Khán giả của Shen Yun luôn trả lời phỏng vấn một cách tích cực sau khi trải nghiệm chương trình này, ví như họ cảm nhận thấy một “nguồn năng lượng khổng lồ” và “ấm áp”.
Âm nhạc cổ truyền Việt Nam cũng có những giai điệu “dồi dào” mạnh mẽ, kết hợp với các ca nhi vũ nữ biểu diễn thanh thoát khiến “nao lòng người xem” – theo Hải ngoại ký sự, “Nhã nhạc Cung đình Huế” của nước ta đem lại cho du khách quốc tế những cảm nhận sâu xa; hay hòa mình với đất trời – theo cảm thụ của nhiều du khách quốc tế – và cũng được chính thức công nhận là “Di sản văn hóa phi vật thể” bởi UNESCO, bên cạnh “Cồng chiêng Tây Nguyên”…
Các chuyên gia âm nhạc và Y khoa xưa và nay cũng thường thống nhất khuyến cáo con người nên tránh nghe các bản nhạc mang nặng sắc thái xung đột hay tranh đấu… cũng không nên xem và nghe các thể loại nhạc có nội dung quá ủy mị, thê lương hoặc các nhạc phẩm cổ xúy cho những thú vui hưởng lạc tầm thường, thông tục… một ca phẩm, nhạc phẩm có nội dung không tốt cũng dễ ảnh hưởng xấu đến cả sức khỏe, tâm hồn và trạng thái của người nghe.
*Đoàn nghệ thuật Thần Vận (Shen Yun): Là đoàn biểu diễn nghệ thuật lớn nhất thế giới, nổi tiếng với 2 phần trình diễn (1) nhạc giao hưởng kết hợp nhạc khí của cả phương Tây và phương Đông; (2) vũ đạo – nhằm tái hiện văn hóa truyền thống 5000 năm của Trung Hoa.
Phong Trần và Trần Anh – ntdvn
