Thái Hóa Lộc
Người Việt tỵ nạn cộng sản lưu vong sang Hoa Kỳ sau ngày 30-4-1975, chưa bao giờ chứng kiến và tham gia một cuộc vận động bầu cử nào tràn đầy biến động và tranh cãi như cuộc bầu cử lịch sử năm 2020. Biến động vì 2 đảng Dân Chủ và Cộng Hòa đã tung ra các đòn phép lợi hại nhất để thắng cử trong hành pháp, lập pháp và tư pháp, từ địa phương đến trung ương. Không chỉ có một bất ngờ duy nhất của tháng 10 mà rất nhiều bất ngờ âm thầm hay bùng phát đã và đang thay đổi cuộc diện bầu cử đưa đến thắng – thua qua các cuộc thăm dò dư luận cũng như người ủng hộ.
Thứ ba tuần tới, vào cuối ngày 3 tháng 11 năm 2020 tất cả các phòng phiếu sẽ đóng cửa và mọi sự vận động sẽ chấm dứt; mọi người hồi hộp chờ đợi kết quả bầu cử. Tổng thống Donald Trump sẽ tái đắc cử hay ứng cử viên Phó Tổng Thống Joe Biden tiếp thu Tòa Bạch Ốc? Người Mỹ đã chọn tổng thống 58 lần, trong đó có 4 lần các ứng viên bất phân thắng bại hoặc tranh chấp về kết quả. Đại dịch Vũ Hán và những cáo buộc của Tổng thống Donald Trump về gian lận bỏ phiếu trên quy mô lớn đã khiến các chuyên gia pháp lý cảnh báo về nguy cơ tranh cãi liên quan đến kết quả bầu cử tổng thống Mỹ năm nay. Trên thực tế, nước Mỹ từng chứng kiến các cuộc bầu cử lâm vào thế bế tắc.
Cuộc bầu cử tổng thống gây tranh cãi gần đây nhất là cuộc đua giữa George W. Bush của đảng Cộng hòa và phó tổng thống khi đó, Al Gore từ đảng Dân chủ. Kết quả chung cuộc được định đoạt bởi 25 phiếu đại cử tri của Florida. Khi các điểm bỏ phiếu đóng cửa ở Florida, nhiều hãng truyền thông tuyên bố Gore đã thắng bang này một cách dễ dàng. Nhưng khi thêm nhiều phiếu bầu được kiểm vào đêm đó, họ rút lại tuyên bố khi số phiếu của Bush tăng lên. Đến sáng, Bush dẫn trước Gore vài nghìn phiếu. Chiến dịch của Gore đã yêu cầu các quan chức tại 4 trong số các hạt lớn nhất của Florida kiểm lại phiếu bằng tay. Những lá phiếu được bỏ theo hình thức cử tri đục vào lỗ bên cạnh tên ứng viên. Ba tuần sau Ngày bầu cử, Florida tuyên bố Bush đã thắng với cách biệt 537 phiếu. Gore nghi ngờ về con số đó và tòa án cấp cao nhất của bang đã ra lệnh kiểm lại hàng nghìn lá phiếu đã bị máy đếm từ chối vì chúng không được đục lỗ hoàn toàn, vẫn còn mẩu giấy nhỏ dính vào lá phiếu. Tòa án Tối cao Mỹ ra lệnh dừng việc kiểm phiếu này vào ngày 12/12, 6 ngày trước khi cử tri đoàn họp. Tòa ra phán quyết rằng hiến pháp đã bị vi phạm bởi các hạt sử dụng các tiêu chuẩn kiểm phiếu khác nhau. Cuối cùng, Gore nhận thua, nói rằng ông không muốn đất nước tiếp tục lâm vào cảnh đấu đá đảng phái. Bush trở thành tổng thống thứ 43 của Mỹ và tái đắc cử 4 năm sau đó…
Năm nay, cách thay đổi về bỏ phiếu liên quan đến đại dịch COVID-19 có thể có tác động khôn lường lên cuộc chạy đua vốn đang vô cùng gay cấn giữa Tổng thống Donald Trump và cựu Phó Tổng thống Joe Biden. Kịch bản hai ông hòa phiếu nhau là một khả năng mà cả ông Trump và bà Pelosi đều đã tính tới theo bài phân tích của tác giả Benjamin Siegel trên ABC News ngày 18-10-2020. Một cuộc bầu cử chia rẽ đi đến kết quả hoà 269-269 phiếu đại cử tri sẽ khiến quyền lựa chọn tổng thống rơi vào tay Hạ viện. Kịch bản này được viết trong Hiến pháp Mỹ, và được hãng phim HBO đưa vào bộ phim hài, từng xảy ra từ năm 1824. Theo Tu chính án 12, Hiến pháp Hoa Kỳ, nếu không có ứng viên nào giành được ít nhất 270 phiếu đại cử tri thì Hạ viện sẽ tổ chức bầu chọn tổng thống và Thượng viện bầu chọn phó tổng thống. Cũng theo Hiến pháp, mỗi tiểu bang sẽ phải chọn đại cử tri trước hạn chót 8/12. Đoàn đại cử tri sẽ hội họp vào ngày 14/12, và Quốc hội chính thức đếm phiếu đại cử tri cũng như tuyên bố người chiến thắng vào 6/1. Nếu kịch bản hòa phiếu xảy ra, mỗi bang sẽ chỉ có một phiếu bầu tổng thống ở Hạ viện. Mặc dù Đảng Dân chủ đang kiểm soát hạ viện với đa số ghế dân biểu, nhưng lại chỉ chiếm đa số ở 23 bang. Đảng Cộng hòa đang kiểm soát tới 26 tiểu bang. Hai đảng hòa nhau ở bang Pennsylvania (8-8). Ông Trump thậm chí có cơ hội chia một nửa lá phiếu với Joe Biden ở bang Michigan và Minnesota nếu Đảng Cộng hòa có thể chiếm thêm chỉ một ghế dân biểu ở mỗi bang này trong cuộc bầu cử tháng 11. Những lãnh đạo Đảng Dân chủ, các chiến lược gia và nhà tài trợ của đảng này cũng nhận thấy rõ điểm yếu này. Hầu hết các ứng viên dân biểu Đảng Dân chủ đang đổ tiền vào các quận vốn nghiêng về ông Trump, và đang dẫn trước nhiều đối thủ Cộng hòa trong các cuộc thăm dò dân ý. Đảng Dân chủ đang cố gắng hết sức để mở rộng tầm ảnh hưởng nhằm bảo đảm khả năng có thể chiếm đa số trong Hạ viện. Chiến dịch này bao gồm việc đổ tiền vào quảng cáo tại các khu vực chiến trường ở ngoại ô các bang Michigan, Pennsylvania và Florida, cũng như các cuộc đua gay gắt mới xuất hiện ở khu vực nông thôn Montana và Alaska. Vào năm 2016, Trump thắng cách biệt ở cả hai bang này với tỷ lệ 15 và 20%. Đảng Dân chủ cũng đối mặt với nguy cơ lớn ở các bang chiến địa như Arizona, Minnesota và Nevada, vì chỉ hơn chỉ một ghế dân biểu ở Hạ viện. Trong khi đó, họ thua Đảng Cộng hòa một ghế tại Florida. Hai bên đang giằng co nhau trong cuộc chiến giành Hạ viện, mà đang có cơ hội, dù ít ỏi, trở thành nơi quyết định chức tổng thống. Chủ tịch Hạ viện Pelosi đã nhắc nhở thành viên Dân chủ và các nhà tài trợ không được rời mắt khỏi các cuộc đua giành ghế dân biểu gay gắt, song song với cuộc bầu cử tổng thống và Thượng viện năm nay. Ngược lại, Kyle Kondik, tổng biên tập của Sabato Crystal Ball, một trang thư tín (newsletter) do Trung tâm Chính trị – Đại học Virginia xuất bản, nói rằng kịch bản hòa phiếu đại cử tri năm nay rất khó xảy ra. Nhưng nếu Đảng Dân chủ mà chiếm lại được các ghế Hạ viện ở Alaska và Montana thì Biden có thể đã thắng quá 270 phiếu Đại cử tri, và việc lo lắng chức tổng thống rơi vào tay Hạ viện quyết định trở thành vô nghĩa, Kondak nói. Derek Muller, một giáo sư luật tại Đại học Iowa, cũng cho rằng khả năng Hạ viện quyết định ai là tổng thống “cực kỳ khó xảy ra” trong thời kỳ lưỡng đảng thống trị chính trường Mỹ. “Kịch bản này có khả năng xảy ra nhất là khi có một đảng thứ ba chen vào và chiếm được một số phiếu đại cử tri, khiến cho không ai giành được đa số theo yêu cầu (270 phiếu cử tri đoàn)”. Ông dẫn ví dụ về cuộc bầu cử bế tắc năm 1824 với bốn ứng viên. Cuối cùng, Hạ viện đã bầu chọn John Quincy Adam làm tổng thống.
Một lo ngại khác có khả năng xảy ra tranh chấp bầu cử ở các bang chiến địa mà có chính quyền địa phương bị phân cực như Pennsylvania, Michigan và Wisconsin. Tại các tiểu bang này, Đảng Dân chủ nắm ghế thống đốc nhưng nghị viện lại do Đảng Cộng hòa kiểm soát. Nếu lãnh đạo các tiểu bang phân cực này không đồng thuận kết quả bầu cử, thì cả hai đảng có thể gửi hai đoàn đại cử tri của riêng mình đến Washington DC, và Quốc hội sẽ phải chọn đoàn nào được bỏ phiếu. Tuy nhiên, trường hợp này cũng chỉ xảy ra đúng một lần vào năm 1800 trong lịch sử Hoa Kỳ…
Ngày bầu cử chính thức gần kề sau hai tuần bầu phiếu sớm sắp kết thúc. Chúng ta nên tham dự cuộc bỏ phiếu quan trọng này. Ngày 20 tháng 1 năm 2021 Tân Tổng Thống – Phó Tổng Thống sẽ tuyên thệ nhậm chức, với pháo bông rực sáng trên nền trời tự do của Hoa Kỳ, một quốc gia hùng mạnh hàng đầu của thế giới, nơi mà chúng ta đã may mắn chọn và nhận làm quê hương để vun đắp những thế hệ mai sau của người Việt Nam ở hải ngoại.
